- εγκυμοσύνη
- Κατάσταση στην οποία βρίσκεται η γυναίκα που φέρει στον οργανισμό της ένα ή περισσότερα έμβρυα σε ανάπτυξη. Η ε. αρχίζει με τη γονιμοποίηση και τελειώνει με τον τοκετό.
Η ε. αποκαλείται φυσιολογική ή ενδομήτρια, όταν το προϊόν της σύλληψης εμφωλεύει και αναπτύσσεται μέσα στην κοιλότητα της μήτρας· μερικές φορές όμως το έμβρυο αναπτύσσεται έξω από τη μήτρα και τότε μιλάμε για εξωμήτρια ε.: το ωάριο που έχει γονιμοποιηθεί μπορεί δηλαδή να εγκατασταθεί στις σάλπιγγες ή σπανιότερα στις ωοθήκες ή στην περιτοναϊκή κοιλότητα. Οι εξωμήτριες κυήσεις δεν τελεσφορούν. Κατά την 6η-8η εβδομάδα δίνουν συμπτώματα έντονου πόνου στο υπογάστριο και αν δεν αντιμετωπιστούν χειρουργικά έγκαιρα, υπάρχει κίνδυνος θανάτου της μητέρας από ενδοκοιλιακή αιμορραγία.
Η ε. ονομάζεται απλή, όταν γονιμοποιείται μόνο ένα ωάριο και αναπτύσσεται μόνο ένα έμβρυο, και πολλαπλή, όταν γονιμοποιούνται τουλάχιστον δύο ωάρια ή μόνο ένα ωάριο από το οποίο αναπτύσσονται τουλάχιστον δύο έμβρυα: έχουμε λοιπόν δίδυμη ε., αν υπάρχουν δύο έμβρυα, τρίδυμη αν υπάρχουν τρία έμβρυα, τετράδυμη κ.ο.κ. Η συχνότητα πολλαπλής ε. στατιστικά παρουσιάζει αύξηση μετά την εξοικείωση με τη χρήση της μεθόδου της εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Η διάρκεια της ε. στη γυναίκα υπολογίζεται σε εννέα μήνες (σαράντα εβδομάδες), δηλαδή περίπου 280 ημέρες κατά μέσο όρο· για να προσδιοριστεί η ημερομηνία του τοκετού, στην καθημερινή πράξη, λαμβάνεται υπόψη η ημερομηνία έναρξης της τελευταίας εμμηνορρυσίας: αρχίζοντας από αυτή μετράμε εννέα μήνες και επτά ημέρες. Σε ό,τι αφορά τα θηλαστικά, η ε. διαρκεί τρεις εβδομάδες στο ποντίκι, οκτώ εβδομάδες στη γάτα, εννέα στον σκύλο, 48 στο άλογο και 90 εβδομάδες στον ελέφαντα. Η ε. δεν φτάνει πάντα στο τέρμα της, αλλά μπορεί να διακοπεί σε οποιαδήποτε στιγμή της εξέλιξής της: όταν αυτό συμβεί πριν από την 180ή ημέρα μιλάμε για αποβολή (βλ. λ. άμβλωση). Το όριο αυτό των έξι μηνών οφείλεται στην εμπειρική παρατήρηση ότι σε αυτό το χρονικό διάστημα το έμβρυο δεν είναι ικανό να διατηρηθεί σε ζωή έξω από τη μήτρα, δεν είναι δηλαδή βιώσιμο· το όριο αυτό πάντως αμφισβητείται τόσο ώστε διαφέρει στην ανάλογη νομοθεσία των διαφόρων κρατών. Όταν αντίθετα το έμβρυο αποβάλλεται μεταξύ της 180ής και της 265ης ημέρας της ε., θεωρείται βιώσιμο και τότε μιλάμε για πρώιμο τοκετό. Τα αίτια της αυτόματης αποβολής μπορεί να οφείλονται άλλοτε στη μητέρα και άλλοτε στο έμβρυο: μεταξύ των πρώτων φαίνεται ότι έχουν μεγάλη σημασία οι ορμονικές ανωμαλίες γενικά, όπως και γεννητικά νοσήματα της μητέρας, ψυχικά τραύματα κ.ά.· από τα δεύτερα πιο συχνές είναι η εμφύτευση του ωαρίου σε μη φυσιολογική θέση και τα λοιμώδη νοσήματα που προσβάλλουν το έμβρυο· μεταξύ των αιτίων αποβολής μεγάλη σημασία δίνεται και στις ανοσολογικές ασυμβατότητες μεταξύ της μητέρας και του εμβρύου (π.χ. ασυμβατότητα ομάδων αίματος) και στις αλλοιώσεις των χρωμοσωμάτων του εμβρύου. Η ε. τέλος μπορεί να διαρκέσει περισσότερες από 280 ημέρες: όταν ξεπερνά τη 295η ημέρα μιλάμε για παρατεινόμενη ε.
Επειδή η ε. είναι βιολογικό φαινόμενο που αφορά ολόκληρο τον οργανισμό, η έγκυος γυναίκα εμφανίζει μια σειρά από μεταβολές σε πολλά της όργανα και συστήματα που αποκαλούνται γενικές μεταβολές της ε., ενώ ονομάζονται τοπικές μεταβολές εκείνες που αφορούν το γεννητικό σύστημα. Ένα από τα πρώτα κλινικά σημεία της ε. είναι η δευτεροπαθής αμηνόρροια (δηλαδή δεν εμφανίζεται έμμηνος ρύση). Μεταξύ των γενικών μεταβολών αναφέρονται η σημαντική και σταθερή αύξηση του βάρους της εγκύου, που οφείλεται κυρίως στην κατακράτηση ύδατος και κυμαίνεται ιδανικά γύρω στα 8-12 κιλά μέχρι το τέλος της ε., η κόπωση, η ναυτία και η συχνουρία· η αύξηση της συχνότητας των καρδιακών παλμών (ταχυκαρδία)· η συχνή εμφάνιση κιρσών στα κάτω άκρα· η δυσκοιλιότητα, που οφείλεται σε ελαττωμένη κινητικότητα του εντέρου· η εμφάνιση ραβδώσεων ερυθροϊώδους χροιάς στο δέρμα της κοιλιάς· η καφεκίτρινη υπέρχρωση της μέσης γραμμής της κοιλιάς και τυχόν χειρουργικών ουλών καθώς και του προσώπου της εγκύου (μητρικό χλόασμα) κ.ά. Μεταξύ των τοπικών μεταβολών, οι κυριότερες είναι η αύξηση του βάρους και του όγκου της μήτρας καθώς και οι ειδικές μεταβολές των μαστών.
Κατά τη διάρκεια της ε. μπορεί ενδεχομένως να παρουσιαστούν νοσήματα που δεν εξαρτώνται από την ε. Εκείνα που οφείλονται στην ε. αντιπροσωπεύονται κυρίως από την τοξιναιμία της ε. Αυτή διακρίνεται σε τοξιναιμία του πρώτου τριμήνου –μεταξύ των ενοχλημάτων της ξεχωρίζουν οι ακατάσχετοι εμετοί ή υπερέμεση, μερικές δερματοπάθειες, ορισμένες μορφές αναιμίας– και η τοξιναιμία του τρίτου τριμήνου, πολύ πιο ανησυχητική λόγω των κινδύνων που ενέχει. Τα βασικά της συμπτώματα είναι η εμφάνιση λευκώματος στα ούρα σε ανιχνεύσιμη ποσότητα, η υπερβολική αύξηση του βάρους της εγκύου, τα οιδήματα των κάτω άκρων και η υπέρταση· αν η συμπτωματολογία αυτή παραβλεφθεί, μπορεί να οδηγήσει στην εκλαμψία, βαρύτατο σύνδρομο, το οποίο χαρακτηρίζεται από παροξυσμούς τονικο-κλονικών σπασμών που συνοδεύονται από απώλεια της συνείδησης, ενώ η πρόγνωση συχνά είναι κακή για τη ζωή της εγκύου.
Κατά τη διάρκεια της ε. οι ακτινογραφίες, η κατανάλωση φαρμάκων, αλκοόλ, ακόμη και το κάπνισμα μπορεί να βλάψουν την ανάπτυξη του εμβρύου και για τον λόγο αυτό πρέπει να αποφεύγονται.
Η ανάπτυξη του εμβρύου και οι μεταβολές της μήτρας από τον δεύτερο έως τον πέμπτο μήνα της εγκυμοσύνης: το έμβρυο τρέφεται μέσω του ομφάλιου λώρου, ο οποίος διακρίνεται στο σχέδιο.
* * *ηη κατάσταση τής εγκύου, η κυοφορία.
Dictionary of Greek. 2013.